Kaart (cartografie) - Zoegdidi (stad) (Zugdidi)

Zoegdidi (Georgisch: ზუგდიდი) is een stad in het westen van Georgië met 40.688 inwoners (2022), gelegen in de regio Samegrelo-Zemo Svaneti op de oevers van de Tsjchousji, een linkszijrivier van de Engoeri. De stad ligt op 5 kilometer van de autonome, maar feitelijk afgescheiden republiek Abchazië, en hemelsbreed 260 kilometer van hoofdstad Tbilisi. Zoegdidi is het bestuurlijk centrum van de gelijknamige gemeente en hoofdstad van de Samegrelo-Zemo Svaneti. Het is de 7e grote stad van het land.

Tussen de 17e-19e eeuw was Zoegdidi een van de belangrijke politieke en culturele centra van Mingrelië en heel Georgië. Een beroemd Georgisch middeleeuws episch gedicht 'De ridder in de panterhuid' is in 1646 in Zoegdidi herschreven door Mamoeka Tavakalasjvili aan het hof van prins Levan II Dadiani. De Dadiani-dynastie zetelde in Zoegdidi en liet er een paleis bouwen dat nog steeds in het centrum van de stad staat. In 1840 werd hiernaast een botanische tuin aangelegd. Historisch gezien was Zoegdidi tot 1867 de hoofdstad van het Vorstendom Mingrelië (of ook wel Odisji), toen het vorstendom werd afgeschaft door het Russisch Rijk. Mingrelië was sinds 1803 een protectoraat van Rusland en genoot binnen die context onafhankelijkheid onder de Dadiani-dynastie.

Vanaf 1867 werd Zoegdidi tot 1930 het administratief centrum van het Oejezd (of ook wel Mazra) Zoegdidi, dat tot 1918 het Gouvernement Koetais lag. Het Oejezd omvatte behalve de huidige gemeente Zoegdidi ook Tsalendzjicha, Tsjchorotskoe en het grootste deel van Chobi. Met de val van het Russische Rijk en het uitroepen van de Democratische Republiek Georgië in 1918 werd het Gouvernement Koetais afgeschaft. In dat jaar kreeg de stad stadsrechten. Na de annexatie van Georgië in de Sovjet-Unie in 1921 werd Zoegdidi met de bestuurlijke herindeling van de Sovjet-Unie in 1930 de hoofdstad van het rajon (district) Zoegdidi. De stad was een van de centra van de Georgische anti-Sovjet Augustusopstand in 1924, en veel prominente intellectuelen en publieke figuren werden als afstraffing door de communistische heersers doodgeschoten in de botanische tuin en omgeving. Met de industrialisatie van de Sovjet-Unie kwamen er verschillende fabrieken in Zugdidi, zoals een pulp- en papierfabriek, wijnmakerijen, oliepersen, conservenfabrieken, theefabrieken, zijdeweverijen en meubelfabrieken. Ook kwam er een filiaal van het Onderzoeksinstituut voor Thee en Subtropische Gewassen, in navolging van Tsjakvi en Anaseoeli bij Naroedzja.

In de periode 1992-1993, tijdens de Georgische burgeroorlog, werd de stad zwaar beschadigd. Mingrelië was tijdens deze burgeroorlog centrum van gevechten door Zviadisten, aanhangers van de eind 1991 afgezette president van Georgië Zviad Gamsachoerdia, tegen het regeringsleger. Op 6 november 1993 namen regeringstroepen zonder weerstand Zoegdidi weer in, nadat het eind oktober een offensief in Mingrelië was begonnen. Daarmee viel het laatste bolwerk van de rebellen van de Zviadisten. Twee jaar eerder marcheerden de regeringstroepen ook al eens Zoegdidi binnen om de 'Zviadisten' te verdrijven. Toen bleven veel inwoners van de streek, de geboorteprovincie van Gamsachoerdia, rond de stad een guerrillastrijd voeren. Op 31 december 1993 vindt Gamsachoerdia in het dorpje Chiboela niet ver van Zoegdidi onder nooit opgehelderde omstandigheden de dood.

De stad kende door de burgeroorlog in Abchazië in 1992-1993 en daarna een grote toestroom aan vluchtelingen, met name etnisch Georgiërs. Veel van hen zijn sindsdien elders het land in getrokken, maar een deel woont in tijdelijke huisvesting in en rond Zoegdidi in afwachting van terugkeer. In 1995 werd Zoegdidi de hoofdstad van de nieuw opgerichte regio (mchare) Samegrelo-Zemo Svaneti. Tussen 2014 en 2017 was de stad Zoegdidi een aparte bestuurseenheid, een zogeheten "zelfbestuurde stad" (kalaki), naast de rest van de gemeente. In 2017 werd dat net als bij zes andere steden teruggedraaid omdat deze constructie te duur en inefficiënt bleek.